Een levensverzekering lijkt op het eerste gezicht simpel: er wordt een bedrag uitgekeerd bij een vooraf afgesproken gebeurtenis, zoals het bereiken van de einddatum of het overlijden van de verzekerde. Toch ontstaan er in de praktijk veel vragen zodra er een schenking van een levensverzekering in beeld komt of wanneer u als begunstigde een uitkering ontvangt. Wat is precies het verschil tussen verzekeringnemer, verzekerde en begunstigde? Wanneer betaalt u schenkbelasting, en hoe voorkomt u onaangename verrassingen achteraf? In deze blog nemen we u stap voor stap mee.
Zo zit een levensverzekering in elkaar
Bij elke levensverzekering spelen drie rollen een hoofdrol. De verzekerde is de persoon op wiens leven de verzekering is afgesloten; over diens leven wordt verzekerd of en wanneer er wordt uitgekeerd. De verzekeringnemer is de eigenaar van de polis en degene die de premies betaalt. Tot slot is er de begunstigde, die het geld ontvangt als de afgesproken gebeurtenis zich voordoet. Soms vallen deze rollen samen bij één persoon, maar regelmatig zijn ze verdeeld over meerdere personen, bijvoorbeeld partners of familieleden. Wordt de begunstiging niet actief geregeld, dan geldt vaak een standaardvolgorde via de verzekeraar, waarbij eerst naar de verzekeringnemer wordt gekeken en daarna naar partner, kinderen en erfgenamen. Juist daarom is het verstandig om de begunstiging bewust vast te leggen en te herzien als uw privésituatie verandert door samenwonen, trouwen, scheiden of gezinsuitbreiding.
Wanneer komt schenkbelasting om de hoek kijken?
Er zijn grofweg twee momenten waarop schenkbelasting een rol kan spelen. De eerste situatie is wanneer u de levensverzekering (of een aandeel daarin) geschonken krijgt. U wordt dan de nieuwe verzekeringnemer zonder dat u hiervoor een prijs betaalt. Fiscaal gezien is dat een schenking, waarbij de Belastingdienst kijkt naar de waarde van de polis op het moment van overdracht. Of u daadwerkelijk schenkbelasting verschuldigd bent, hangt af van uw relatie met de schenker (partner, kind of iemand anders), de geldende vrijstellingen en het type verzekering, zoals een kapitaalverzekering of een lijfrente. De tweede situatie doet zich voor als u als begunstigde een uitkering ontvangt bij overlijden of op de einddatum. Ook dan kan schenkbelasting verschuldigd zijn, opnieuw afhankelijk van relatie, waarde en vrijstellingen. Het is dus niet zo dat elke uitkering automatisch belastingvrij is; de context maakt het verschil.
Commerciële overdracht versus schenking
Soms kiest men ervoor een polis over te dragen tegen een zakelijke prijs. In dat geval spreken we van een commerciële overdracht en is er doorgaans géén sprake van een schenking. Het is dan wel belangrijk dat de waardering van de polis goed wordt onderbouwd en dat betaling en afspraken netjes worden vastgelegd. In de praktijk zien we dat discussies met de fiscus vaak ontstaan door een onduidelijke waardebepaling of een gebrek aan documentatie. Met een goed onderbouwde waarde, vastgelegd in een rapport of schriftelijke toelichting, voorkomt u onnodige vragen en extra werk achteraf.
Voorbeelden uit de praktijk
Stel, een ouder draagt een kapitaalverzekering over aan een kind met het idee om vermogen op een gestructureerde manier over te dragen. Zonder betaling is dit in principe een schenking en kijkt de Belastingdienst naar de waarde op het moment van de overdracht. Afhankelijk van de vrijstelling voor schenkingen aan kinderen en het tarief kan er schenkbelasting verschuldigd zijn.
In een andere veelvoorkomende situatie is de partner aangewezen als begunstigde op een overlijdensrisicoverzekering. Bij overlijden volgt een uitkering; of daar schenkbelasting over moet worden betaald, hangt onder meer samen met de civiele en fiscale relatie tussen partners en de manier waarop de polis ooit is ingericht.
Veelgemaakte fouten en hoe u ze voorkomt
De meest gemaakte fout is het niet bijwerken van de begunstiging na een belangrijke persoonlijke verandering. Een oude begunstiging kan leiden tot uitkeringen aan de verkeerde persoon, of tot belastinggevolgen waar u niet op had gerekend. Een tweede valkuil is de onvoldoende onderbouwde waarde bij overdracht. Zonder goede waardering en betalingsbewijs wordt een overdracht al snel als schenking gezien. Ten derde zien we dat mensen uitgaan van verouderde vrijstellingen of tarieven. Fiscale regels bewegen mee met de tijd, en een aanname van “vroeger” kan vandaag een duur misverstand zijn. Door jaarlijks, of in elk geval bij belangrijke gebeurtenissen, uw polissen te controleren en wijzigingen vast te leggen, houdt u regie en voorkomt u gedoe.
Wat kunt u nu alvast zelf doen?
Begin met overzicht. Pak uw polisbladen erbij en controleer wie verzekeringnemer, verzekerde en begunstigden zijn. Vraag vervolgens, via uw verzekeringsadviseur of maatschappij, naar de actuele waarde van de verzekering als overdracht of schenking speelt. Leg afspraken en betalingen altijd schriftelijk vast, ook als het om familie gaat. Bewaar waarderingsstukken, betalingsbewijzen en correspondentie op één plek. Twijfelt u over de impact van een geplande schenking of uitkering? Laat dan vooraf een fiscale check doen. Een half uurtje aandacht vooraf scheelt vaak weken uitzoekwerk achteraf.
